Ontbinding en vereffening van vennootschappen

(boek nr. 29 in de Reeks Vennootschaps- en Financieel Recht)

Auteur : J. Van Eetvelde
Pagina's : XXIV + 595
Prijs papieren exemplaar : 180,00 EUR (incl. BTW)
(20 % korting voor abonnees op deze reeks)
ISBN-nummer : 978-90-6738-228-1
Verschijningsdatum : april 2024

Bekijk hier de volledige inhoudstafel

Ontbinding en vereffening van vennootschappen : van levensbelang voor het vennootschapsrecht

De ontbinding van een vennootschap kondigt het einde van de vermogensafscheiding aan die volgt uit het bestaan van de vennootschap en noopt daarmee tot een vereffening van het vennootschapsvermogen. De vereffening kan op haar beurt verstrekkende gevolgen hebben voor de onderneming waarvan de vennootschap drager is, en daarmee voor alle gerechtigden op het vennootschapsvermogen, in het bijzonder aandeelhouders en schuldeisers. Een zorgvuldig vormgegeven ontbindingskader in het vennootschapsrecht is daarom van groot belang.

De vereffening die volgt op de ontbinding vormt het laatste moment waarop de schuldeisers hun verhaal over het afgescheiden vennootschapsvermogen kunnen uitoefenen, alvorens hun schuldenaar ophoudt te bestaan. Daarom is het van essentieel belang dat ook de vereffeningsprocedure met de nodige waarborgen wordt omkleed.

In dit boek, dat de neerslag vormt van zijn doctoraal proefschrift, onderwerpt Jasper Van Eetvelde het vennootschapsrechtelijk ontbindings- en vereffeningskader aan een fundamenteel onderzoek.

Fundamenteel én praktijkgericht

Vernieuwend is dat het boek een kader aanreikt op basis van rechtseconomische en rechtsvergelijkende inzichten en tegelijk antwoorden geeft op de belangrijkste vragen in de praktijk. Wanneer is de ontbinding dan wel het voortbestaan van de vennootschap aangewezen ? Welke actiemogelijkheden staan schuldeisers ter beschikking wanneer zij werden vergeten tijdens de vereffening of wanneer bepaalde activa over het hoofd werden gezien ? Hoe verhoudt de vereffening zich tot het faillissement ?

De auteur reikt ook nieuwe concepten aan, zoals bv. de ontbindingsincentive en de kwalificatie van aandeelhouders als logische kopers van activa tijdens de vereffening. Ook andere elementen die nauw verband houden met de ontbinding komen op een vernieuwende manier aan bod, zoals de uittreding lastens het vennootschapsvermogen en de duur van de vennootschap. Het werk biedt daarmee een unieke mix tussen fundamenteel onderzoek en inzichten voor de praktijk.

De ontbinding en haar gevolgen

Het eerste deel van dit onderzoek begint verrassend met de oprichting van de vennootschap en de vermogensrechtelijke gevolgen die daaruit volgen. Pas na een goed begrip van de vermogensafscheiding tijdens het leven van de vennootschap, laten de ingrijpende gevolgen van de ontbinding zich vatten.

De ontbinding van de vennootschap kondigt immers de verdwijning aan van de rechtspersoon als vermogenstitularis en dus als vermogensafscheidingstechniek. Het vennootschapsvermogen staat op het punt te worden onttrokken aan het exclusieve verhaalsrecht van de vennootschapsschuldeisers en te worden verdeeld onder de vennoten, waar het opnieuw wordt blootgesteld aan het verhaal van hun persoonlijke schuldeisers en een alternatieve bestemming kan krijgen. Tijdens de vereffening krijgen de schuldeisers een laatste kans om zich te verhalen op het vermogen van hun schuldenaar, alvorens die verdwijnt.

De vereffening heeft uit haar aard verreikende gevolgen : zo noopt de betaling van de schulden mogelijk tot de tegeldemaking van activa, wat de continuïteit van de onderneming – en dus haar going concern-waarde – kan bedreigen, minstens de ongestoorde voortzetting van de onderneming kan bemoeilijken.

Die potentieel ingrijpende gevolgen, die alle gerechtigden op het vennootschapsvermogen ondergaan, vormen een verklarende factor bij de analyse van het vennootschapsrechtelijk ontbindingskader in het tweede deel van het onderzoek.

Het ontbindingskader en het voortbestaan van de vennootschap

Anders dan het overlijden van een natuurlijke persoon, geschiedt de ontbinding van een rechtspersoon niet van nature : de ontbinding is het gevolg van een zorgvuldig vormgegeven ontbindingskader.

Uit de analyse daarvan verschijnt het voortbestaan van de vennootschap als onverwacht gevolg van het ontbindingskader : het vennootschapsrecht verleent de vennootschappen met volkomen rechtspersoonlijkheid een unieke bestendigheid die de continuïteit van de onderneming dient en investeringen op lange termijn aanmoedigt. Het ontbindingskader zorgt ervoor dat de vennootschap het faillissement, het overlijden van een vennoot of de ruzies tussen de betrokken vennoten kan overleven. De overdraagbaarheid van aandelen, de geschillenregeling en de uittreding lastens het vennootschapsvermogen dragen daartoe bij.

De bescherming tegen vereffening vormt een belangrijke rode draad doorheen het ontbindingskader in vennootschappen met volkomen rechtspersoonlijkheid en wordt in dit onderzoek blootgelegd in al zijn verschijningsvormen. Het onderzoek overstijgt daarmee ruim de eerder zeldzame gevallen van ontbinding in het vennootschapsleven en gaat minstens evenveel over het voortbestaan van de vennootschap.

Zoektocht naar een effectieve vereffeningsprocedure

Wanneer een vennootschap met volkomen rechtspersoonlijkheid uiteindelijk toch wordt ontbonden, is de vereffeningsprocedure essentieel opdat de verhaalsrechten van de schuldeisers volgend op de ontbinding worden gerespecteerd en de aandeelhouders delen in het liquidatiesaldo aan het einde van de rit. De aanwezigheid daarvan bepaalt ook de geloofwaardigheid van de rechtspersoon als vermogensafscheidingstechniek (en dus kredietwaardigheid) tijdens diens leven.

In het derde deel van dit onderzoek schetst de auteur de krachtlijnen van een vereffeningsprocedure opdat zij haar doelstelling zou kunnen vervullen en brengt hij haarfijn de ongeoorloofde vermogensverschuivingen in kaart bij een gebrekkige vereffeningsprocedure : van vergeten schulden tot vergeten activa en transacties met verbonden partijen tijdens de vereffening. Hij toetst daarbij de waarborgen en de remedies die de Belgische vereffeningsprocedure sinds het Wetboek van vennootschappen en verenigingen aanreikt op hun effectiviteit én efficiëntie en plaatst dit in een rechtsvergelijkend perspectief.

Kostbare inzichten

Professor dr. Koen Geens en professor dr. Marieke Wyckaert, respectievelijk promotor en copromotor van de doctoraatsthesis, concluderen in hun gezamenlijk voorwoord : “Het proefschrift brengt […] kostbare inzichten en informatie samen, en biedt een begin van systematisering aan van deze belangrijke maar complexe en weinig onderzochte levensfase van de vennootschap met volkomen rechtspersoonlijkheid”.